DERENK  – ODPUST W DERENKU

Derenk to nieistniejąca dziś opuszczona wieś na Węgrzech, która położona była w komitacie Borsod-Abaúj-Zemplén (dawny komitat Abaúj-Torna), w dolinie rzeki Bodva, na wysokości 400 m n.p.m., w odległości 1 km od granicy słowackiej. Nazwa miejscowości bezsprzecznie pochodzi od słowiańskiego słowa „dereń". 

Derenk był wsią założoną już w okresie średniowiecza i należącą kolejno do rodzin Bebeków, hrabiów Csákych, książąt Esterházych, która przynależała do majątku znajdującego się w sąsiedztwie zamku Szádvár.

 

Liczba ludności Derenku znacząco spadła w okresie panowania tureckiego i powstania Rakoczego, aż w końcu w roku 1711 – w wyniku epidemii dżumy – wieś całkiem wymarła.

 

Wtedy to, w latach 1717-1720, wieś zaludniono góralami pochodzącymi ze Spisza i Podhala. Pierwsi polscy osadnicy przybyli do Derenku głównie z trzech miejscowości: Bukowiny Tatrzańskiej, Białki Tatrzańskiej i Czarnej Góry. Jako ich macierzystą parafię etnograf Janusz Kamocki wskazuje tę pw. św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Białce Tatrzańskiej (kaplica pod tym samym wezwaniem istniała w Derenku). Przez długie lata liczba mieszkańców Derenku stabilnie oscylowała w liczbie ok. 500. 
 

W 1938 roku regent Węgier Miklós Horthy rozszerzając istniejące w okolicy tereny myśliwskie zaczął stopniowo wysiedlać miejscową ludność (która – co nie było bez znaczenia – trudniła się również kłusownictwem, uszczuplając wartość terenów łowieckich Horthyego). W 1943 roku cała wieś została wykwaterowana i praktycznie zupełnie zburzona – ocalał budynek dawnej szkoły, mający służyć jako kwatera myśliwska.

 

Miejscową ludność przesiedlono głównie do Emőd-Istvánmajor, a także do Ládbesenyő-Andrástanya oraz Emőd, Mezőnyárád, Szendrő, Tiszaszederkény, Tóharaszt i Vatta. Tylko nieliczni derenczanie oparli się przesiedleniom. We wsi pozostał István Babarcsik wraz z żoną – ostatnią mieszkanką Derenku, która do końca życia w każde popołudnie biła w dzwon pogrzebowy.
 

Warto zauważyć, że przesiedleni chłopi otrzymali w nowych miejscach znacznie lepszą ziemię pod uprawę, ale kwestie gospodarcze nie wyrównały strat, jakie poniosła miejscowa społeczność. W momencie zburzenia Derenku przestało istnieć zwarte skupisko polskie na Węgrzech, którego członkowie przez niemal 300 lat nie zasymilowali się i zachowali tożsamość etniczną i własny język.
 

Chociaż dziś w Derenku nie ma już nawet śladu domów, które pozostawili przesiedleni a jedynie w niektórych miejscach zachowały się resztki fundamentów i tam, gdzie stały domy umieszczono tabliczki z nazwiskami osób, które w nich żyły oraz miejscowości, do których się przenieśli wioska ta ma ogromne znaczenie dla Polonii węgierskiej, bo dzięki niej tutejsi Polacy uzyskali w 1993 roku status narodowości – parlament węgierski za podstawę przyznania praw narodowościowych przyjął bowiem zasadę, że warunkiem jest życie w zwartych zbiorowiskach na Węgrzech od co najmniej 100 lat.

Jedynie co zostało do dziś z miejscowości to kapliczka zbudowana na miejscu dawnego kościoła, budynek szkoły, w którym znajduje się wystawa poświęcona historii i mieszkańcom wsi Derenk oraz odnowiony cmentarz.

Stosunkowo świeżą tradycją jest organizowany corocznie od 1990 roku (zazwyczaj w trzecią niedzielę lipca) na ruinach najstarszej polskiej wsi na Węgrzech odpust polonijny. 

Kilka potomkiń mieszkańców Derenka stworzyło zespół ludowy Drenka Polska, który wykonuje tradycyjne piosenki ze wsi.