DERENK – ODPUST W DERENKU
Derenk to nieistniejÄ…ca dziÅ› opuszczona wieÅ› na WÄ™grzech, która poÅ‚ożona byÅ‚a w komitacie Borsod-Abaúj-Zemplén (dawny komitat Abaúj-Torna), w dolinie rzeki Bodva, na wysokoÅ›ci 400 m n.p.m., w odlegÅ‚oÅ›ci 1 km od granicy sÅ‚owackiej. Nazwa miejscowoÅ›ci bezsprzecznie pochodzi od sÅ‚owiaÅ„skiego sÅ‚owa „dereÅ„".
Derenk byÅ‚ wsiÄ… zaÅ‚ożonÄ… już w okresie Å›redniowiecza i należącÄ… kolejno do rodzin Bebeków, hrabiów Csákych, książąt Esterházych, która przynależaÅ‚a do majÄ…tku znajdujÄ…cego siÄ™ w sÄ…siedztwie zamku Szádvár.
Liczba ludnoÅ›ci Derenku znaczÄ…co spadÅ‚a w okresie panowania tureckiego i powstania Rakoczego, aż w koÅ„cu w roku 1711 – w wyniku epidemii dżumy – wieÅ› caÅ‚kiem wymarÅ‚a.
Wtedy to, w latach 1717-1720, wieÅ› zaludniono góralami pochodzÄ…cymi ze Spisza i Podhala. Pierwsi polscy osadnicy przybyli do Derenku gÅ‚ównie z trzech miejscowoÅ›ci: Bukowiny TatrzaÅ„skiej, BiaÅ‚ki TatrzaÅ„skiej i Czarnej Góry. Jako ich macierzystÄ… parafiÄ™ etnograf Janusz Kamocki wskazuje tÄ™ pw. Å›w. ApostoÅ‚ów Szymona i Judy Tadeusza w BiaÅ‚ce TatrzaÅ„skiej (kaplica pod tym samym wezwaniem istniaÅ‚a w Derenku). Przez dÅ‚ugie lata liczba mieszkaÅ„ców Derenku stabilnie oscylowaÅ‚a w liczbie ok. 500.
W 1938 roku regent WÄ™gier Miklós Horthy rozszerzajÄ…c istniejÄ…ce w okolicy tereny myÅ›liwskie zaczÄ…Å‚ stopniowo wysiedlać miejscowÄ… ludność (która – co nie byÅ‚o bez znaczenia – trudniÅ‚a siÄ™ również kÅ‚usownictwem, uszczuplajÄ…c wartość terenów Å‚owieckich Horthyego). W 1943 roku caÅ‚a wieÅ› zostaÅ‚a wykwaterowana i praktycznie zupeÅ‚nie zburzona – ocalaÅ‚ budynek dawnej szkoÅ‚y, majÄ…cy sÅ‚użyć jako kwatera myÅ›liwska.
MiejscowÄ… ludność przesiedlono gÅ‚ównie do EmÅ‘d-Istvánmajor, a także do LádbesenyÅ‘-Andrástanya oraz EmÅ‘d, MezÅ‘nyárád, SzendrÅ‘, Tiszaszederkény, Tóharaszt i Vatta. Tylko nieliczni derenczanie oparli siÄ™ przesiedleniom. We wsi pozostaÅ‚ István Babarcsik wraz z żonÄ… – ostatniÄ… mieszkankÄ… Derenku, która do koÅ„ca życia w każde popoÅ‚udnie biÅ‚a w dzwon pogrzebowy.
Warto zauważyć, że przesiedleni chÅ‚opi otrzymali w nowych miejscach znacznie lepszÄ… ziemiÄ™ pod uprawÄ™, ale kwestie gospodarcze nie wyrównaÅ‚y strat, jakie poniosÅ‚a miejscowa spoÅ‚eczność. W momencie zburzenia Derenku przestaÅ‚o istnieć zwarte skupisko polskie na WÄ™grzech, którego czÅ‚onkowie przez niemal 300 lat nie zasymilowali siÄ™ i zachowali tożsamość etnicznÄ… i wÅ‚asny jÄ™zyk.
Chociaż dziÅ› w Derenku nie ma już nawet Å›ladu domów, które pozostawili przesiedleni a jedynie w niektórych miejscach zachowaÅ‚y siÄ™ resztki fundamentów i tam, gdzie staÅ‚y domy umieszczono tabliczki z nazwiskami osób, które w nich żyÅ‚y oraz miejscowoÅ›ci, do których siÄ™ przenieÅ›li wioska ta ma ogromne znaczenie dla Polonii wÄ™gierskiej, bo dziÄ™ki niej tutejsi Polacy uzyskali w 1993 roku status narodowoÅ›ci – parlament wÄ™gierski za podstawÄ™ przyznania praw narodowoÅ›ciowych przyjÄ…Å‚ bowiem zasadÄ™, że warunkiem jest życie w zwartych zbiorowiskach na WÄ™grzech od co najmniej 100 lat.
Jedynie co zostaÅ‚o do dziÅ› z miejscowoÅ›ci to kapliczka zbudowana na miejscu dawnego koÅ›cioÅ‚a, budynek szkoÅ‚y, w którym znajduje siÄ™ wystawa poÅ›wiÄ™cona historii i mieszkaÅ„com wsi Derenk oraz odnowiony cmentarz.
Stosunkowo świeżą tradycją jest organizowany corocznie od 1990 roku (zazwyczaj w trzecią niedzielę lipca) na ruinach najstarszej polskiej wsi na Węgrzech odpust polonijny.
Kilka potomkiÅ„ mieszkaÅ„ców Derenka stworzyÅ‚o zespóÅ‚ ludowy Drenka Polska, który wykonuje tradycyjne piosenki ze wsi.